در ساده‌ترین پاسخ به اینکه جاوا اسکریپت چیست می‌توان گفت که زبانی سطح بالا برای ایجاد صفحات وب پویا و تعاملی است. رسالت اصلی این زبان بهبود تعامل و «تجربه کاربری» (User Experience) بازدیدکنندگان و کاربران وب با ایجاد عناصری مانند «منوهای کشویی» (Navigation Drawers)، عناصر گرافیکی، رنگ‌های پس‌زمینه پویا و غیره است.
در سال 1373 شمسی (1995 میلادی) توسط «برندان ایچ» (Brendan Eich) در زمانی ایجاد شد که او یک مهندس نرم‌افزار در شرکت «Netscape» بود. Netscape شرکت آمریکایی است که در زمینه ارائه نرم‌افزارهای اینترنتی فعالیت می‌کند. این زبان در ابتدا قرار بود «LiveScript» نام‌گذاری شود اما طولی نکشید که تغییر نام داد و امروزه به عنوان Javascript شناخته می‌شود.
برخلاف اکثر زبان‌های برنامه نویسی رایج، زبان جاوا اسکریپت مفهومی از ورودی یا خروجی ندارد. به‌عنوان زبان برنامه نویسی در محیط میزبان طراحی شده است و این به محیط میزبان بستگی دارد که چه سازوکارهایی برای برقراری ارتباط با دنیای خارج فراهم کند. رایج‌ترین محیط میزبان برای آن مرورگر است.
«برنامه نویسی شی‌گرا» (Object Oriented Programming Principles) نوعی الگو و شیوه تفکر است و به صورت کلی به معنای پرداختن به کدنویسی از جزء به کل است. این یعنی برنامه ابتدا با استفاده از واحدهای کوچک ایجاد می‌شود و سپس این واحدهای کوچک با یکدیگر پیوند می‌خورند و برنامه اصلی و بزرگ‌تر را تشکیل می‌دهند. در برنامه نویسی شی گرا دو مفهوم اساسی «کلاس» (Class) و «شی» (Object) مدنظر هستند.
اولین روش، روش « درون خطی» (Inline JavaScript) است که کدهای آن در داخل تگ‌های HTML قرار داده خواهند شد. برای مثال تگ‌های HTML دارای ویژگی‌های رویداد هستند که به کاربران این امکان را می‌دهند در هنگام راه‌اندازی یک رویداد، برخی از کدها را به صورت درون خطی اجرا کنند. قطعه کد زیر نمونه‌ای از این موضوع را بیان می‌کند.
روش دوم برای استفاده از جاوا اسکریپت در داخل HTML، روشی به نام « داخلی» است که در آن از تگ script برای این منظور استفاده می‌شود.
ممکن است کاربر بخواهد کدهای جاوا اسکریپت خود را در یک فایل جداگانه نگهداری کند، در این صورت از روشی به نام « خارجی» (External JavaScript) استفاده می‌شود. سینتکس و نمونه این روش به صورت زیر است.
ممکن است که این سوال برای کاربر مطرح شود که تابع در جاوا اسکریپت چیست و چه نقشی بر عهده دارد. در پاسخ می‌توان گفت که با استفاده از توابع در جاوا اسکریپت می‌توان بلوکی از کدها را ذخیره و در مکان‌هایی دیگر با فراخوانی، از آن استفاده کرد. این کار باعث می‌شود بتوان کدنویسی را خواناتر و خلاصه‌تر انجام داد.
از بدو تولد تا حالا مسیرهای پر پیچ و خم زیادی را طی کرده و نسخه‌های مختلفی از آن بیرون آمده است؛ بنابراین، پاسخ به این پرسش که کاربرد آن چیست را می‌توان در جنبه‌های مختلفی بررسی کرد. در ابتدا هدف از به وجود آمدن جاوا اسکریپت، تعاملی کردن صفحات وب بود، ولی اکنون این زبان محبوب زبانی همه کاره به حساب می‌آید که در بیشتر جنبه‌های فناوری خود را نمایان ساخته است.
اگر از یک برنامه‌نویس معمولی سوال شود که کاربرد اصلی جاوا اسکریپت چیست، به احتمال زیاد پاسخ او این خواهد بود که جاوا اسکریپت برای تعاملی کردن وب‌سایت‌ها به کار می‌رود؛ این پاسخ، پاسخی صحیح برای این سوال است، زیرا اصلی‌ترین کاربرد جاوا اسکریپت تعاملی کردن و افزودن ویژگی پویایی به وب‌سایت‌ها است. این تعاملی کردن می‌تواند شامل اضافه کردن ویژگی‌هایی مانند نمایش انیمیشن، ایجاد منوهای کشویی، قابلیت تغییر شیوه نمایش متن در صفحه و غیره باشد.
استفاده از کدهای HTML و CSS برای ساخت وبسایت، فقط نمایش ثابتی (استاتیک) از آن وبسایت را ارائه خواهد کرد. با افزودن جاوا اسکریپت به آن، کاربر می‌تواند با صفحات وب تعامل برقرار کند و تجربه کاربری بهتری داشته باشد.
جاوا اسکریپت تقریباً سه دهه است که حیات دارد و ماهیت همه‌کاره آن و توانایی ارائه خدمات توسعه در بخش بک‌اند و فرانت‌اند، آن را به عنصری اصلی و اساسی در جعبه ابزار اکثر توسعه‌دهندگان و برنامه‌نویسان تبدیل کرده است. اینکه دلیل محبوبیت زیاد جاوا اسکریپت چیست را می‌توان در ابعاد مختلفی بررسی کرد، اما به صورت کلی، دلایل زیر می‌توانند موارد خوبی برای پاسخ این سؤال باشند:
